Η Ηχώ της Δημιουργίας - Δρ Μάνος Δανέζης (Επίκουρος Καθηγητής Αστροφυσικής)

1

Ήδη από το 1946 ο George Gamow (1904-1968), βασιζόμένος στη Θεωρία

της Mεγάλης Έκρηξης, διατύπωσε τις απόψεις του για τη δημιουργία των

στοιχείων της ύλης κατά τη διάρκεια των πρώτων περιόδων του

Σύμπαντος. Στο πλαίσιο αυτής της θεωρίας, ο Gamow πρόβλεψε ότι θα

έπρεπε, κάθε στιγμή, να δεχόμαστε −από κάθε κατεύθυνση του χώρου που

μας περιβάλλει− μια ακτινοβολία κατανεμημένη ισότροπα. H ακτινοβολία

αυτή θα ήταν το υπόλειμμα της ακτινοβολίας που δημιουργήθηκε κατά την

περίοδο της Mεγάλης Έκρηξης.

Aυτή η μη ανιχνευθείσα, κατά τον Gamow, μέχρι τότε ακτινοβολία, αν

εντοπιζόταν, θα αποτελούσε μια σημαντική απόδειξη τόσο της Θεωρίας

της Mεγάλης Έκρηξης όσο και της Θεωρίας για τη γέννηση των στοιχείων.

Tο 1965 οι Αμερικανοί φυσικοί Arno Allan Penzias και Robert Woodrow

Wilson μελέτησαν την κατανομή της ακτινοβολίας που φτάνει μέχρι τη

Γη, σε μήκη κύματος λίγων εκατοστών. Μετά από έρευνα ετών

ανίχνευσαν μια διάχυτη ακτινοβολία που έφτανε ομοιόμορφα απ’ όλα τα

σημεία του Διαστήματος. Η ακτινοβολία αυτή αντιστοιχούσε σε

εκπεμπόμενη ακτινοβολία μέλανος σώματος θερμοκρασίας 2,7 βαθμών

Kέλβιν.

Από φυσικής απόψεως, ήταν αξιοπρόσεκτο ότι η ακτινοβολία αυτή δεν

είχε ως αίτιό της καμιά γήινη ή αστρική πηγή και έτσι θεωρήθηκε ότι ήταν

ο ραδιοφωνικός απόηχος της Mεγάλης Έκρηξης.

H ισοτροπία της μετρηθείσας τότε ακτινοβολίας μικροκυμάτων υπήρξε

εντυπωσιακή, εφόσον οι διαφορές της έντασής της κατά τις διάφορες

διευθύνσεις δεν ήταν μεγαλύτερες του 1%. Γι’ αυτήν ακριβώς την

ανακάλυψή τους τιμήθηκαν με το Nομπέλ Φυσικής το 1978.

Εντούτοις, μετά από νέες μετρήσεις των Marc Postman και Tom Lauer,

κατά το 1980-81 διαπιστώθηκε μια ελαχιστότατη ανισοτροπία. Η

ανισοτροπία αυτή εξηγείται εφόσον γνωρίζουμε ότι ο Γαλαξίας μας, μαζί

με άλλους 119 γαλαξίες του Τοπικού Σμήνους γαλαξιών, που τον

περιβάλλουν, κινείται σε σχέση με το υπόβαθρο της ακτινοβολίας

μικροκυμάτων, με ταχύτητα περίπου 690 Km/sec, προς ένα σημείο του

ουρανού όπου βρίσκεται ο αστερισμός της Παρθένου. H ανισοτροπία αυτή

εμμέσως μάς δίνει τη δυνατότητα να βγάλουμε πολύ ενδιαφέροντα

συμπεράσματα για την κατανομή της ύλης μέσα στο Σύμπαν.

2

Όπως πιστεύει ο Tom Lauer, η κίνηση του Τοπικού Σμήνους γαλαξιών

οφείλεται στη βαρυτική έλξη μιας τεράστιας σκοτεινής και αόρατης ύλης,

που ονομάζεται Mεγάλος Έλκτης.

Όπως αναφέραμε, η ακτινοβολία μικροκυμάτων υποβάθρου είναι δυνατόν

να αποτελεί το υπόλειμμα της ακτινοβολίας του Σύμπαντος 300.000

χρόνια μετά τη Μεγάλη Έκρηξη. Η παρατηρούμενη σήμερα ακτινοβολία

των 2,74 Κ είναι το υπόλειμα μια αρχέγονης θερμοκρασίας 3.000 Κ που

επικρατούσε στο Σύμπαν 300.00 χρόνια μετά τη Μεγάλη Έκρηξη. Στη

συνέχεια η θερμοκρασία αυτή −προκειμένου να φτάσει στα σημερινά

επίπεδα− μειώθηκε σχεδόν χίλιες φορές, καθώς το Σύμπαν διαστελλόταν

και καταλάμβανε όσο και περισσότερο χώρο.

Η προηγούμενη θεωρητική εικόνα, όσο όμορφη και τακτική κι αν

φαίνεται, περιγράφει μια ομοιόμορφη κατανομή ύλης και ακτινοβολίας

στο Σύμπαν η οποία, όπως αποδεικνύεται σήμερα, δεν αντιστοιχεί

απόλυτα στην πραγματικότητα. Το γεγονός αυτό προκύπτει από σύγχρονες

χαρτογραφήσεις μεγάλης κλίμακας του ουρανού, οι οποίες στηρίζονται

στην καταγραφή σμηνών γαλαξιών. Στους χάρτες αυτούς παρουσιάζεται

μια μη ομοιόμορφη κατανομή της ύλης του Σύμπαντος, άρα και της

ακτινοβολίας. Η δομή του Σύμπαντος χαρακτηρίζεται από τοπικές

υπερσυγκεντρώσεις σμηνών γαλαξιών, αλλά και κενών διαστημάτων που

οι διαστάσεις τους φτάνουν τα 300 εκατομμύρια έτη φωτός. Το υλικό που

περιβάλλει κάθε ένα από τα μεγάλα αυτά κενά ονομάζεται Μεγάλο

Τείχος.

Πώς είναι δυνατόν λοιπόν μια ισότροπη ακτινοβολία, όπως αυτή των 2,7Κ,

να ερμηνεύσει και να περιγράψει την εξέλιξη ενός τελείως ανομοιογενούς

Σύμπαντος που χαρακτηρίζεται από υπερσυγκεντρώσεις γαλαξιών στα

Μεγάλα Τείχη διασκορπισμένων μέσα στα μεγάλα κενά;

Στο ερώτημα αυτό έδωσε απάντηση η επιστημονική κοινότητα μέσω των

αστρονομικών οργάνων του διαστημικού εργαστηρίου COBE (Cosmic

Backgrοund Explorer), ο οποίος εκτοξεύτηκε το 1989.

Όπως αναφέραμε, ένα κομμάτι από την αρχική λάμψη της Mεγάλης

Έκρηξης εξακολουθεί πιθανότατα να βρίσκεται σήμερα γύρω μας με τη

μορφή της μικροκυματικής ακτινοβολίας που κάλυπτε το Σύμπαν τα

πρώτα εκατομμύρια χρόνια τα οποία ακολούθησαν την έκρηξη. Όπως

πιστεύουμε σήμερα, οι γαλαξίες πρέπει να σχηματίστηκαν από

αυξανόμενες δυνάμεις βαρύτητας, οι οποίες συνένωσαν την ύλη. Δηλαδή

αυτό σημαίνει ότι το αρχικό Σύμπαν δεν είχε παντου την ίδια ακριβώς

πυκνότητα. Για να αληθεύει όμως αυτή η άποψη, θα έπρεπε οι

διακυμάνσεις της ύλης να δημιουργούν και διακυμάνσεις της ακτινοβολίας

μικροκυμάτων.

3

Πράγματι, το COBE, που είχε τεθεί σε τροχιά 800 Km πάνω από την

επιφάνεια της Γης από τα τέλη του 1989, εντόπισε διακυμάνσεις στη

θερμοκρασία της ακτινοβολίας, η οποία βρίσκεται στους 270 βαθμούς

κάτω από το μηδέν. Aυτές οι διακυμάνσεις —τριάντα εκατομμυριοστά του

ενός βαθμού— ισοδυναμούν με ανεπαίσθητες διαφορές στην πυκνότητα

της ύλης, δηλαδή κυματισμούς από λεπτά νέφη που περιβάλλονται από

λιγότερο πυκνή ύλη.

Το COBE κατάφερε να τραβήξει μια «φωτογραφία» του Σύμπαντος

300.000 χρόνια μετά τη Mεγάλη Έκρηξη. Δηλαδή σε μια χρονική στιγμή

κατά την οποία η νεφελώδης πύρινη σφαίρα της ακτινοβολίας και της ύλης

που είχε προκληθεί από την έκρηξη, ψυχόταν.

Οι διακυμάνσεις αυτές αντιστοιχούν πυκνώματα ύλης όχι μικρότερα των

500 εκατομμυρίων ετών φωτός.

Όμως, παρά την ελάχιστη διακύμανση της ακτινοβολίας υποβάθρου την

οποία εντόπισε το COBE, πολλά ερωτήματα έμειναν αναπάντητα. Το πιο

σημαντικό αφορούσε την αδυναμία του διαστημοπλοίου COBE να

συσχετίσει τις διακυμάνσεις της ακτινοβολίας υποβάθρου με

συγκεκριμένους γαλαξιακούς σχηματισμούς, τα λεγόμενα υπερσμήνη

γαλαξιών, επειδή η διακριτική ικανότητα των οργάνων του

διαστημοπλοίου ήταν ελαχιστότατη.

Οι μικροδιακυμάνσεις μικρής κλίμακας της ακτινοβολίας υποβάθρου

αποτελούν κριτήριο πολλών κοσμολογικών μοντέλων και κυρίως του

πληθωριστικού, που τις προβλέπει και το οποίο θα αναπτύξουμε σε άλλη

μας εκπομπή.

Σε ένα δεύτερο επίπεδο, οι μικροδιακυμάνσεις μας δίνουν πληροφορίες για

το είδος της σκοτεινής ύλης του Σύμπαντος, δηλαδή της ύλης που δεν

εκπέμπει ακτινοβολία για να τη μετρήσουμε, ή αποτελείται από παράξενα

και εξωτικά αντικείμενα τα οποία βρίσκονται έξω από την εποπτεία των

ανθρώπινων αισθήσεων και μετρήσεων. Η ύπαρξη αυτών των

μικροδιακυμάνσεων της ύλης και της ακτινοβολίας μέσα τις βρεφικές

περιόδους του Σύμπαντος, αποτελεί σήμερα την καλύτερη ερμηνεία της

εξέλιξης και της δυναμικής συμπεριφοράς τόσο των γαλαξιών όσο και των

σμηνών γαλαξιών. Σύμφωνα με μια πολύ ενδιαφέρουσα θεωρητική

πιθανότητα, οι μικροδιακυμάνσεις μπορεί να οφείλονται, τουλάχιστον εν

μέρει, σε δημιουργούμενα βαρυτικά κύματα.

Οι παρατηρήσεις μάς οδηγούν στο συμπέρασμα ότι η ποσότητα της

σκοτεινής ύλης που δεν ακτινοβολεί, είναι περίπου 10 φορές μεγαλύτερη

από την αντίστοιχη που ακτινοβολεί και γίνεται αντιληπτή από τις

αισθήσεις ή τα όργανά μας . Εκτός των προηγουμένων παρατηρήσεων, οι

αντίστοιχες μετρήσεις μάς έχουν οδηγήσει στο συμπέρασμα ότι η ύλη που

που γεμίζει το Σύμπαν, τουλάχιστον μέχρι μια απόσταση του ενός

4

δισεκατομμυρίου ετών φωτός, κατά 99% περίπου, αποτελείται από υλικό

εντελώς διαφορετικό από αυτό που συναντάμε στα άστρα. Θεωρητικά

μπορούμε να προβλέψουμε ότι το υλικό αυτό αποτελείται από θερμή και

ψυχρή σκοτεινή ύλη.

Επειδή όμως η σκοτεινή ύλη δεν αλληλεπιδρά με το υλικό του υπόλοιπου

Σύμπαντος, παρά μόνο μέσω της βαρύτητας, θα περιμέναμε η ψυχρή

σκοτεινή ύλη να σχημάτιζε αυτοτελείς συμπυκνώσεις −πριν από την

αποδέσμευση της κοινής ύλης− από την ακτινοβολία. Τα πυκνώματα αυτά,

θα συγκέντρωναν γύρω τους βαρυτικά τη συμβατική ύλη σε δομές που

αργότερα θα κατέληγαν σε γαλαξίες και σμήνη γαλαξιών. Οι εν λόγω

συμπυκνώσεις θα έπρεπε να είχαν αφήσει τα ίχνη τους πάνω στην

ακτινοβολία υποβάθρου, δημιουργώντας ανισοτροπίες στην κατανομή της.

Πιθανότατα, λοιπόν, οι μικροδιακυμάνσεις της ακτινοβολίας υποβάθρου

που έχουν παρατηρηθεί να οφείλονται σ’ αυτές τις αρχέγονες ανισοτροπίες

του συμπαντικού υλικού.

Ένα άλλο αίτιο δημιουργίας των μικροδιακυμάνσεων της ακτινοβολίας

μικροκυμάτων πιθανότατα να είναι τα βαρυτικά κύματα.

Από τα μέσα της δεκαετίας του ‘80, πολύ πριν εκτοξευθεί το COBE, ο

Roberto Fabbri και ο Martin Pollock στην Ιταλία, ο Larry Allot και ο Mark

Wise στις Η.Π.Α. και ο Alexei Starobinsky στη Μόσχα είχαν διατυπώσει

την άποψη ότι η ύπαρξη βαρυτικών κυμάτων στο Σύμπαν πιθανότατα να

δημιουργούσε μικροανισοτροπίες στην ακτινοβολία υποβάθρου, σαν αυτές

που αργότερα ανακάλυψε το διαστημικό εργαστήριο COBE.

Για να ξεχωρίσουμε ποιο ποσοστό από τις παρατηρούμενες

μικροδιακυμάνσεις της ακτινοβολίας υποβάθρου οφείλονται στις

διαταραχές της πυκνότητας της ύλης και ποιο στα δημιουργούμενα

βαρυτικά κύματα, θα πρέπει να μελετήσουμε τη διασπορά των

ανισοτροπιών της ακτινοβολίας υποβάθρου σε διαφορετικές συμπαντικές

κλίμακες. Τα βαρυτικά κύματα βεβαια δεν μπορούν να προκαλέσουν

μεγάλες ανισοτροπίες αλλά αντίστοιχες αυτών που υπολόγισε ο COBE.

Όπως ήδη αναφέραμε, η ακτινοβολία μικροκυμάτων, μαζί με την

παρατηρούμενη απομάκρυνση όλων των γαλαξιών από τη Γη, που θα

συζητήσουμε στην επόμενη εκπομπή μας, αποτελούν τα δύο κύρια

αποδεικτικά στοιχεία στα οποία στηρίζεται η κοσμολογική Θεωρία της

Mεγάλης Έκρηξης.

Tο πρώτο ερώτημα το οποίο τέθηκε μετά την ανακάλυψη της

ακτινοβολίας μικροκυμάτων ήταν το αν θα μπορούσε αυτή η ακτινοβολία

να μην πηγάζει από το κοσμικό υλικό των πρώτων στιγμών της

δημιουργίας του Σύμπαντος, αλλά από μια σειρά φυσικών γεγονότων

μεταγενέστερων εποχών.

5

Tο 1968 οι αστροφυσικοί F. Hoyle, N. C. Wickramasinghe και V. C.

Reddish, υπέθεσαν ότι ολόκληρη η ποσότητα του αέριου ηλίου που

ανιχνεύεται στο Σύμπαν είναι προϊόν των θερμοπυρηνικών αντιδράσεων οι

οποίες δημιουργούνται στο εσωτερικό των αστεριών. Μέσω της εργασίας

τους απέδειξαν ότι η παραγόμενη ακτινοβολία είναι δυνατόν —αφού

απορροφηθεί και εκπεμφθεί ξανά από τα μεσογαλαξιακά σωματίδια— να

δώσει τελικά ένα φαινόμενο όπως αυτό της ακτινοβολίας μικροκυμάτων.

Tο πρόβλημα, όμως, ήταν ότι δεν είχαν εντοπιστεί στο Σύμπαν τα

κατάλληλα σωματίδια που θα μπορούσαν να προκαλέσουν αυτό το

φαινόμενο. Nεότερες έρευνες εντόπισαν στο διάστημα κόκκους σιδήρου,

μήκους ενός χιλιοστού και πάχους ενός μικρομέτρου, τους ονομαζόμενους

κοσμικούς κόκκους, που θα μπορούσαν να προκαλέσουν το προηγούμενο

φαινόμενο. Tα σωματίδια αυτά, όπως απέδειξαν εργαστηριακές μελέτες,

μπορούν να δημιουργηθούν, όταν ατμοί μετάλλων ψυχθούν και

συμπυκνωθούν σχετικά αργά.

Tέτοια σωματίδια μπορούν να παραχθούν κατά τις εκρήξεις των

Υπερκαινοφανών και να μεταφέρονται σε μικρά χρονικά διαστήματα πολύ

μακριά μέσω των δημιουργούμενων διαστελλόμενων κελυφών τους.

H προηγούμενη άποψη σήμερα δεν είναι αποδεκτή από την επιστημονική

κοινότητα, εφόσον, όπως έχει αποδειχθεί πλέον, το ήλιο το οποίο υπάρχει

στο Σύμπαν είναι πολύ περισσότερο απ’ όσο παράγεται κατά τη διάρκεια

των θερμοπυρηνικών αντιδράσεων που συμβαίνουν στο εσωτερικό των

αστεριών.

Όπως όλοι γνωρίζουμε, η κακώς εννοούμενη εκλαΐκευση της

Κοσμολογίας έχει δημιουργήσει στο ευρύτερο κοινό την εντύπωση ότι το

Σύμπαν μέσα στο οποίο υπάρχουμε είναι μια Ευκλείδεια τρισδιάστατη

σφαίρα και τα κοσμικά γεγονότα μέσα σ’ αυτήν εξελίσσονται σύμφωνα με

τις Ευκλείδειες και τις Νευτώνειες απαιτήσεις. Αποτέλεσμα αυτής της

παρανόησης είναι και η ερώτηση που υποβάλλουν οι περισσότεροι

φοιτητές μας όταν αντιμετωπίζουν για πρώτη φορά το φαινόμενο της

ακτινοβολίας μικροκυμάτων: «Αν το Σύμπαν είναι Ευκλείδεια σφαιρικό, το

σημείο της Μεγάλης Έκρηξης πρέπει να είναι ένα σημείο του εσωτερικού της

συμπαντικής σφαίρας. Εφόσον λοιπόν η ακτινοβολία μικροκυμάτων

αποτελεί τον ραδιοφωνικό απόηχο της Μεγάλης Έκρηξης, δεν θα έπρεπε να

συλλέγεται ισότροπα από το περιβάλλον μας αλλά από μια συγκεκριμένη

κατεύθυνση, αυτή προς την οποία θα προσανατολιζόταν το σημείο της

Μεγάλης Έκρηξης;

Πριν απαντήσουμε στην προηγούμενη ερώτηση, θα θέλαμε ακόμα μια

φορά να σημειώσουμε ότι: «Το τετραδιάστατο Σύμπαν μας δεν είναι

Ευκλείδειο, ούτε Νευτώνειο και ως εκ τούτου δεν είναι δυνατόν να γίνει

αντιληπτό μέσω τρισδιάστατων Ευκλείδειων εικόνων του, σαν αυτές που

χρησιμοποιεί για λόγους εποπτικούς η παρατηρησιακή Κοσμολογία. Οι

τρισδιάστατες εικόνες μέσω των οποίων προσπαθούμε να προσεγγίσουμε

6

τη συμπαντική πραγματικότητα δεν αποτελούν παρά παραμορφωτικές

απεικονίσεις αυτού που πραγματικά συμβαίνει και το οποίο θα παραμείνει

για πάντα αόρατο από τις ανθρώπινες αισθήσεις».

Ας περάσουμε όμως στη λύση του προαναφερθέντος προβλήματος.

Όπως ήδη έχει αναφερθεί σε προηγούμενες εκπομπές μας, για το

τετραδιάστατο και μη Ευκλείδειο Σύμπαν, μπορούμε να φτιάξουμε έναν

χάρτη του, μια απεικόνισή του δηλαδή στον κόσμο των τριών διαστάσεων

που μπορούμε να τον αντιληφθούμε με τις αισθήσεις μας. Ο τρισδιάστατος

αυτός χάρτης του σύμπαντος, για κάθε χρονική στιγμή, αποτελείται από

ένα σύστημα δύο τρισδιάστατων ευκλείδειων σφαιρών:

Η πρώτη έχει σαν κέντρο της το σημείο της Μεγάλης Έκρηξης και την

ονομάζουμε σφαίρα του παρελθόντος και η δεύτερη έχει σαν κέντρο της

τον παρατηρητή, δηλαδή τη Γη και την ονομάζουμε σφαίρα του παρόντος.

Οι δύο αυτές σφαίρες του χάρτη του σύμπαντος φτιάχνονται ακριβώς με

την ίδια μαθηματική λογική που η Γη μπορεί να απεικονιστεί σε έναν

χάρτη δύο επίπεδων κύκλων που απεικονίζουν το Βόρειο και το Νότιο

ημισφαίριό της ξεχωριστά.

Οι δύο αυτές ευκλείδειες τρισδιάστατες σφαίρες που αποτελούν το χάρτη

του τετραδιάστατου και έξω από τις αισθήσεις μας σύμπαντος, έχουν

κάποιες παράδοξες, αλλά κατανοητές από την επιστήμη ιδιότητες.

Πρώτον συνυπάρχουν μέσα στον ίδιο τετραδιάστατο μη Ευκλείδειο χώρο,

ενώ συγχρόνως είναι εντελώς διαφορετικές μεταξύ τους, και δεύτερον, οι

εξωτερικές επιφάνειές τους συμπίπτουν.

Με τον τρόπο αυτό στο σύστημα των δύο αυτών τρισδιάστατων σφαιρών

του χάρτη του σύμπαντος, παρουσιάζεται ένα πολύ ενδιαφέρον φαινόμενο.

Η ακτινοβολία από το σημείο της Μεγάλης Έκρηξης, καθώς

απομακρύνεται σφαιρικά από το σημείο της έκρηξης, κάποτε θα φτάσει

στα όρια της σφαίρας του παρελθόντος. Τότε χάνεται από τα όρια της

σφαίρας αυτής και εμφανίζεται στα εξωτερικά όρια της σφαίρας του

παρόντος, και να κατευθύνεται ισότροπα προς τη Γη, δηλαδή από όλες τις

διευθύνσεις Την ακτινοβολία αυτή τη συλλέγουμε στη Γη σαν ακτινοβολία

μικροκυμάτων.

Όπως είδαμε από όλα τα προηγούμενα η ανακάλυψη της ακτινοβολίας

μικροκυμάτων αποτελεί μέχρι σήμερα μιαν απόδειξη της θεωρίας της

Μεγάλης Έκρηξης, μιας θεωρίας η οποία περιγράφεται όχι μόνο από την

επιστήμη αλλά και από τις μυθολογικές κοσμολογίες πολλών αρχαίων

λαών.

Η ερμηνεία όμως της ακτινοβολίας μικροκυμάτων, μας οδηγεί και σε ένα

άλλο συμπέρασμα που πολλές φορές, επειδή τα φιλοσοφικά και θεολογικά

μας δόγματα αντιδρούν, θέλουμε να κάνουμε ότι το αγνοούμε.

Όπως είδαμε η ακτινοβολία μικροκυμάτων, που σε ίδια ποσότητα

δεχόμαστε από κάθε σημείο του χώρου γύρω μας, διαδίδεται με αυτόν τον

7

συμμετρικό τρόπο στο ένα σφαιρικό κομμάτι του χάρτη του πραγματικού

σύμπαντος που έχει σαν πλασματικό του κέντρο τη Γη και όχι μέσα στο

πραγματικό Σύμπαν.

Αυτό σημαίνει ότι η ουράνια σφαίρα που αντιλαμβανόμαστε γύρω μας, η

σφαίρα την οποία μελετάμε και μετράμε με την επιστήμη και τα όργανά

μας δεν είναι το πραγματικό Σύμπαν αλλά ένα κομμάτι του χάρτη του, ένα

είδωλο, ένα θαμπό και παραμορφωμένο καθρέφτισμά του, που μπορεί να

γίνει αντιληπτό από τις αισθήσεις μας. Αυτό που βλέπουμε γύρω μας είναι

αυτό που οι αισθήσεις μας μπορούν να αντιληφθούν και όχι το πραγματικό

Σύμπαν. Το πραγματικό Σύμπαν δεν το μετράμε με το μήκος της μεζούρας

μας αλλά με τη μεγαλοσύνη του νου και της ψυχής μας. Το Σύμπαν

είμαστε εμείς.  

Αλμπέρ Καμύ - Ο Επαναστατημένος Άνθρωπος

Τι είναι ένας επαναστατημένος άνθρωπος; Ένας άνθρωπος που λέει όχι. Αρνιέται αλλά δεν παραιτείται: είναι ακόμα κι αυτός που λέει ναι από την πρώτη του κίνηση. Ένας σκλάβος που σ’ όλη του τη ζωή δεχόταν διαταγές ξαφνικά κρίνει μια νέα εντολή απαράδεχτη. Ποιο είναι το περιεχόμενο αυτού του “όχι”;

Σημαίνει, λόγου χάρη, “η υπόθεση τραβάει μακριά”, “μέχρι εκεί και μη παρέκει”, “το παρακάνετε” κι ακόμα “υπάρχει ένα όριο που δε θα ξεπεράσετε”. Με λίγα λόγια αυτό το όχι επιβεβαιώνει την παρουσία ενός ορίου. Ξαναβρίσκουμε την ίδια ιδέα του ορίου στο αίσθημα του επαναστατημένου ότι ο άλλος υπερβάλλει, ότι απλώνει τα δικαιώματά του πέρα από κάποια σύνορα. όπου βρίσκουν αντιμέτωπο ένα άλλο δικαίωμα και περιορίζονται απ’ αυτό. Έτσι το κίνημα εξέγερσης στηρίζεται ταυτόχρονα πάνω στην κατηγορηματική άρνηση μιας παραβίασης που κρίνεται απαράδεχτη και την όχι πολύ ξεκάθαρη βεβαιότητα ενός σταθερού δικαιώματος ή σωστότερα την εντύπωση του επαναστατημένου ότι “έχει το δικαίωμα να…”. Η εξέγερση δε γίνεται χωρίς το αίσθημα ότι, κάποιος και κάπου, έχει δίκιο. Εδώ είναι που ο επαναστατημένος σκλάβος λέει ταυτόχρονα και να και όχι. Επιβεβαιώνει ότι εκτός από το όριο υποψιάζεται πως κάτι υπάρχει που θέλει να διατηρήσει μέσα από το όριο. Αποδείχνει πεισματάρικα ότι υπάρχει μέσα του κάτι που “αξίζει τον κόπο να…”, που ζητάει να το προσέξουν. Με κάποιο τρόπο, αντιμετωπίζει την διαταγή που τον καταπιέζει μ’ ένα είδος δικαιώματος να μην καταπιεστεί περισσότερο απ’ όσο μπορεί ν’ ανεχτεί.

Μαζί με την αποστροφή για τον παρείσαχτο, σε κάθε εξέγερση υπάρχει μία τέλεια, στιγμιαία εναρμόνιση του ανθρώπου μ’ ένα μέρος του εαυτού του. Αυτόματα λοιπόν παρεμβαίνει μία κρίση αξίας που τον εκθέτει σε χίλιους κινδύνους. Μέχρι τότε σώπαινε αφημένος στην απελπισία της παραδοχής μιας κατάστασης έστω κι αν την έκρινε άδικη. Σωπαίνοντας αφήνεις να πιστεύουν ότι δεν έχει ούτε κρίση ούτε επιθυμία για τίποτα και σε μερικές περιπτώσεις πραγματικά δεν επιθυμείς τίποτα. Η απελπισία όπως και το παράλογο επιθυμεί και κρίνει τα πάντα και τίποτα ειδικά. Η σιωπή την εκφράζει εύγλωττα. Αλλά όταν αρχίσει να μιλάει, ακόμα κι αν πει όχι, επιθυμεί και κρίνει. Ο επαναστατημένος με την ετυμολογική έννοια αλλάζει στάση. Ήταν υποταχτικός κάτω από το μαστίγιο του αφέντη. Ξαφνικά παύει να είναι πειθήνιος. Θέλει ν’ αντιτάξει κάτι που προτιμάει σε κάτι που δεν του αρέσει. Κάθε αξία δεν συνεπάγεται και επανάσταση, αλλά κάθε κίνημα εξέγερσης συνεπάγεται σιωπηλά μια αξία. Αλλά πρόκειται πάντα για αξία;

Από το κίνημα εξέγερσης γεννιέται, έστω και συγκεχυμένα η συνειδητοποίηση: η αντίληψη που ξεπροβάλλει ξαφνικά πως μέσα στον άνθρωπο υπάρχει κάτι με το οποίο ο άνθρωπος μπορεί να ταυτιστεί έστω και προσωρινά. Μέχρι τώρα αυτός ο συνταυτισμός δεν είχε γίνει αντιληπτός. Ο δούλος άντεχε όλες τις υπερβολικά άδικες πράξεις πριν από την εξέγερση. Συχνά μάλιστα είχε δεχτεί χωρίς ν’ αντιδράσει διαταγές πιο καταπιεστικές από κείνη που προκάλεσε την άρνησή του. Έκανε υπομονή, απωθώντας τες ίσως μέσα του αλλά μια και σώπαινε συνέχισε να δείχνει περισσότερο ενδιαφέρον για τα άμεσα συμφέροντά του παρά για τη συνειδητοποίηση των δικαιωμάτων του. Χάνοντας την υπομονή του, με την ανυπομονησία αρχίζει ένα κίνημα που μπορεί να επεχταθεί σε κάθε τι που αποδεχόταν μέχρι τότε. Αυτή η ορμή δρα σχεδόν πάντα αναδρομικά. Ο σκλάβος τη στιγμή που απορρίπτει την ταπεινωτική διαταγή του αφέντη του απορρίπτει και την ίδια την ιδιότητα του σκλάβου.  Το κίνημα εξέγερσης τον οδηγεί πιο πέρα από την απλή άρνηση. Ξεπερνά ακόμα και το όριο που έθετε στον αντίπαλό του ζητώντας τώρα να τον μεταχειρίζονται σαν ίσο. Αυτό που ήταν πρώτα μια ακαταμάχητη αντίσταση του ανθρώπου γίνεται τώρα ολόκληρος ο άνθρωπος που ταυτίζεται μ’ αυτή και περιέχεται σ’ αυτή. Το μέρος της προσωπικότητάς του που επιθυμούσε να το σέβονται το θέτει πάνω από τ’ άλλα και του δίνει προτεραιότητα απ’ όλα τ’ άλλα, ακόμα κι από τη ζωή. Γίνεται γι’ αυτός το υπέρτατο αγαθό. Ζώντας μέχρι τότε μέσα σ’ έναν κονφορμισμό, ο σκλάβος ρίχνεται απότομα “μια κι είναι έτσι τα πράγματα…” στο όλα ή τίποτα. Η συνείδηση προβάλλει στο φως μαζί με την εξέγερση.

Διαπιστώνουμε όμως πως είναι συνείδηση ενός όλου ακόμα αρκετά αδιαμόρφωτου και συνάμα ενός “τίποτα” που προαγγέλλει τη δυνατότητα της θυσίας του ανθρώπου γι’ αυτό το όλο. Ο επαναστάτης θέλει να είναι το παν, να ταυτίζεται ολοκληρωτικά μ’ αυτό το αγαθό που συνειδητοποίησε ξαφνικά και που επιθυμεί ν’ αναγνωρίζεται και να γίνεται σεβαστό σα στοιχείο της προσωπικότητάς του, η να είναι ένα τίποτα, δηλαδή να αποστερηθεί οριστικά τη δύναμη που τον κυριαρχεί.

Τέλος αποδέχεται την τελική πτώση που είναι ο θάνατος, αν υποχρεωθεί να στερηθεί αυτό το αποκλειστικό ιερό δικαίωμα που θα ονομάσει π.χ. ελευθερία. Καλύτερα να πεθαίνει όρθιος παρά να ζει γονατιστός.

Η αξία, σύμφωνα με τους καλούς συγγραφείς, “αντιπροσωπεύει” τις  πιο πολλές φορές ένα πέρασμα από το γεγονός, από τη επιθυμία στο επιθυμητό (με τη μεσολάβηση της κοινής επιθυμίας γενικά)”. Το πέρασμα στο δικαίωμα είναι έκδηλο, όπως είδαμε, στην εξέγερση. Το ίδιο και το πέρασμα από το “θα έπρεπε να ήταν έτσι” στο “θέλω να είναι έτσι”. Αλλά είναι ίσως πολύ περισσότερο έκδηλη η έννοια της μετουσίωσης του ατόμου σε αγαθό. Η προβολή του Όλα ή Τίποτα δείχνει πως η εξέγερση αντίθετα με την τρέχουσα γνώμη και παρ΄όλο που γεννιέται μέσα σ’ ότι πιο ατομικό έχει ο άνθρωπος, αμφισβητεί την ίδια την έννοια του ατόμου. Αν, πραγματικά το άτομο δέχεται να πεθάνει και πεθαίνει όταν έρθει η στιγμή μέσα στην εξέλιξη της εξέγερσής του, δείχνει μ’ αυτό ότι θυσιάζεται για ένα αγαθό που πιστεύει πως ξεπερνά τα όρια του δικού του πεπρωμένου. Αν προτιμά την πιθανότητα του θανάτου από την άρνηση του δικαιώματος που υπερασπίζει είναι γιατί τοποθετεί αυτό το δικαίωμα πάνω από τον ίδιο του τον εαυτό. Δρα λοιπόν στο όνομα μιας αξίας που δεν έχει ακόμα να ξεκαθαρίσει στο μυαλό του αλλά που αισθάνεται τουλάχιστο πως είναι κοινή για όλους τους ανθρώπους. Βλέπουμε ότι η επιβεβαίωση που συνεπάγεται η κάθε πράξη εξέγερσης εξελίσσεται σε κάτι που ξεπερνά το άτομο αφού το βγάζει από την υποθετική μοναξιά του και του δίνει μια αφορμή δράσης. Είναι όμως σημαντικό να σημειώσουμε ακόμα ότι αυτή η αξία που προϋπάρχει πριν από κάθε δράση βρίσκεται σε αντίφαση με καθαρά ιστορικές φιλοσοφίες, σύμφωνα με τις οποίες η αξία καταχτιέται (αν καταχτιέται) όταν τελειώνει η δράση. Η ανάλυση της εξέγερσης οδηγεί τουλάχιστο στην υπόνοια ότι υπάρχει μια ανθρώπινη φύση όπως τη φαντάζονταν οι Έλληνες και σ’ αντίθεση με τ’ αξιώματα της σύγχρονης σκέψης. Γιατί να επαναστατήσει κανείς αν δεν  έχει μέσα του κάτι ο σταθερό να προασπίσει; Ο σκλάβος δεν ξεσηκώνεται μόνο για τον εαυτό το, αλλά για όλες τις ανθρώπινες υπάρξεις, όταν κρίνει πως με την υπάρχουσα τάξη κάτι μηδενίζεται μέσα του που δεν ανήκει μόνο σ’ αυτόν, αλλά είναι κοινός τόπος, όπου όλοι οι άνθρωποι, ακόμα κι εκείνος που τον προσβάλλει και τον καταπιέζει, μπορούν να βρουν μια κοινότητα.

Δυο παρατηρήσεις θα στηρίξουν τούτο το συλλογισμό. Θα σημειώσουμε πρώτα ότι το επαναστατικό κίνημα δεν είναι στην ουσία εγωιστικό κίνημα. Μπορεί βέβαια να έχει εγωιστικούς προσδιορισμούς. Αλλά εξαιρείται κανείς όχι μόνο ενάντια στην καταπίεση αλλά και ενάντια στο ψέμα. Άλλωστε, από τους ίδιους τους προσδιορισμούς του και μέσα στην εντονότερη ορμή του, ο επαναστατημένος δεν υπολογίζει τίποτα αφού τα παίζει όλα για όλα. Απαιτεί αναμφίβολα το σεβασμό και για τον αυτό του αλλά στο βαθμό που ταυτίζεται με μια φυσική κοινότητα.

Στη συνέχεια πρέπει να παρατηρήσουμε ότι η εξέγερση δε γεννιέται μόνο και υποχρεωτικά μέσα στον καταπιεζόμενο αλλά μπορεί να ξεπηδήσει επίσης μονάχα και στο θέαμα της καταπίεσης που έχει για θύμα της κάποιον άλλο. Στην περίπτωση αυτή υπάρχει ταυτισμός με κάποιον άλλο. Και πρέπει να διευκρινίσουμε ότι δεν πρόκειται για ψυχολογικό ταυτισμό, ούτε για πρόφαση πως τάχα το άτομο αισθάνεται ότι η προσβολή απευθύνεται σ’ αυτό το ίδιο. Απεναντίας, πολλές φορές συμβαίνει να μην ανέχεται κανείς να κάνουν στους άλλους προσβολές που ο ίδιος είχε ανεχτεί χωρίς αντίδραση. Οι αυτοκτονίες διαμαρτυρίας Ρώσων τρομοκρατών μέσα στα κάτεργα, γιατί βασάνιζαν τους συντρόφους τους, αποτελούν χτυπητό παράδειγμα. Πολύ περισσότερο δεν πρόκειται για το αίσθημα κοινότητας συμφερόντων. Είναι δυνατό να μας οδηγήσει σε εξέγερση μια αδικία που επιβάλλεται σε κείνους που θεωρούμε αντιπάλους. Υπάρχει μόνο ταυτισμός πεπρωμένων και τοποθέτησης. Το άτομο δεν αποτελεί λοιπόν αυτό μόνο τη αξία που πρόκειται να υπερασπίσει. Χρειάζονται, το λιγότερο, όλοι οι άνθρωποι για να τη συνθέσουν. Στην επανάσταση ο άνθρωπος γίνεται ο πλησίον του και απ’ αυτή την άποψη η ανθρώπινη αλληλεγγύη έχει μεταφυσικό χαραχτήρα. Απλούστατα, για την ώρα πρόκειται για κείνο το είδος αλληλεγγύης που γεννιέται μέσα στα δεσμά.

Από το βιβλίο ο Επαναστατημένος Άνθρωπος

Αλμπέρ Καμύ 

Υπήρξε σπουδαίος Γάλλος φιλόσοφος, συγγραφέας και δημοσιογράφος. Γεννήθηκε στις 7 Νοεμβρίου του 1913 στην Αλγερία. Έγινε διάσημος για τα μυθιστορήματά του «Ο Ξένος» και «Η Πανούκλα», για τα θεατρικά του έργα «Καλλιγούλας» και «Οι δίκαιοι» αλλά τα φιλοσοφικά του δοκίμια «Ο Μύθος του Σίσυφου» και «Ο επαναστατημένος άνθρωπος». Τιμήθηκε με το Βραβείο Νομπέλ Λογοτεχνίας το 1957.

http://www.koutipandoras.gr/article/154908/almper-kamy-o-epanastatimenos-anthropos

AVAAZ

​ Αγαπημένοι φίλοι και φίλες στην Αθήνα, Αυτή την Κυριακή, θα κατακλύσουμε δρόμους και πλατείες της υφηλίου στη μεγαλύτερη κινητοποίηση που έγινε ποτέ για το κλίμα και η Αθήνα θα δώσει δυναμικό παρών! Γιατί; Τη Δευτέρα, θα συναντηθούν οι κυβερνήσεις του κόσμου και θα μπορούσαν να συμφωνήσουν ένα σχέδιο για να σταματήσει η καταστροφή του πλανήτη μας. Πάντα, οι πορείες ήταν αυτές που άλλαζαν τον ρου της Ιστορίας: Η Πορεία του Μάρτιν Λούθερ Κινγκ στην Ουάσινγκτον προετοίμασε το έδαφος για την κατάργηση του φυλετικού διαχωρισμού. Η Πορεία του Αλατιού του Μαχάτμα Γκάντι απέδειξε στη Μ. Βρετανία ότι η αποικιοκρατία έφτασε στο τέλος της. Τώρα, αυτή η παγκόσμια δράση θα μπορούσε να γίνει η μεγάλη κινητοποίηση της γενιάς μας που θα εξασφαλίσει την επιβίωση του ανθρώπινου είδους. Το κίνημά μας αφιέρωσε οκτώ χρόνια στην προετοιμασία αυτής της κινητοποίησης. Είμαστε πανέτοιμοι. Το μόνο που μένει να κάνεις είναι να συμμετέχεις την Κυριακή και να καλέσεις τους πάντες: Αθήνα – Παγκόσμια Δράση για το Κλίμα Κυριακή 29 Νοεμβρίου 10:30πμ Παιχνίδια για μικρούς και μεγάλους 12:00μμ Πορεία Διονυσίου Αρεοπαγίτου (Μετρό Μουσείο Ακρόπολης) ΕΙΜΑΙ ΜΕΣΑ! *Αν δεν είσαι στην Αθήνα κάνε κλικ στον χάρτη δράσεων, για να βρεις δράσεις σε άλλες πόλεις. Αυτή την Κυριακή, εκατοντάδες χιλιάδες πολίτες απ’όλο τον κόσμο θα ενώσουμε τις φωνές μας σε μια τεράστια, συντονισμένη δράση για την επιβίωσή μας. Αυτή είναι η ευκαιρία μας να διεκδικήσουμε το καθαρό και ασφαλές μέλλον που αξίζει σε εμάς και τα παιδιά μας και να καταφέρουμε μια ιστορική νίκη ενάντια στις βρώμικες πολιτικές. Αν νικήσουμε –και πρέπει να νικήσουμε– θα έχουμε κάνει ένα τεράστιο άλμα προς τον κόσμο που όλοι ονειρευόμαστε. Τα λέμε την Κυριακή. Στους δρόμους! Με ελπίδα και αποφασιστικότητα, Σπύρος, Alice και η υπόλοιπη ομάδα του Avaaz

---

Το Avaaz είναι ένα κίνημα 41 εκατ. πολιτών απ’όλο τον κόσμο το οποίο αγωνίζεται για να διασφαλίσει ότι οι απόψεις και οι αξίες των λαών του κόσμου όχι μόνο ακούγονται, αλλά και διαμορφώνουν παγκόσμιες πολιτικές αποφάσεις. (Η λέξη ‘Avaaz’ σημαίνει ‘φωνή’ ή ‘τραγούδι’ σε πολλές γλώσσες.) Τα μέλη του Avaaz βρίσκονται σε κάθε γωνιά του πλανήτη και η ομάδα μας είναι διασκορπισμένη σε 18 χώρες και 6 ηπείρους, και λειτουργεί σε 17 γλώσσες. Μάθε περισσότερα για τις μεγαλύτερες εκστρατείες του Avaaz εδώ, ή ακολούθα μας στο Facebook και το Twitter.

Ο Ιησούς είχε αδερφούς και αδερφές;

Ερώτηση: Ο Ιησούς είχε αδερφούς και αδερφές;

Απάντηση: Τα αδέρφια του Ιησού αναφέρονται σε αρκετά Βιβλικά εδάφια. Τα εδάφια Ματθαίου 12:46, Λουκά 8:19 και Μάρκου 3:31 λένε ότι η μητέρα του Ιησού και τα αδέρφια Του ήρθαν για να Τον δούνε. Η Αγία Γραφή μας λέει ότι ο Ιησούς είχε τέσσερα αδέρφια: τον Ιάκωβο, τον Ιωσήφ, τον Σίμωνα και τον Ιούδα (Ματθαίου 13:55). Η Αγία Γραφή επίσης μας λέει ότι ο Ιησούς είχε αδερφές αλλά δεν ονομάζονται ούτε αριθμούνται.(Ματθαίου 13:56). Στο Ιωάννη 7:1-10 τα αδέρφιά Του πηγαίνουν στη γιορτή ενώ ο Ιησούς μένει πίσω. Στις Πράξεις 1:14 περιγράφεται ότι τα αδέρφιά Του και η μητέρα Του προσεύχονταν μαζί με τους απόστολους. Το εδάφιο Γαλάτες 1:19 αναφέρει ότι ο Ιάκωβος ήταν ο αδερφός του Ιησού. Το πιο φυσικό συμπέρασμα από αυτά τα εδάφια είναι να σκεφτείς ότι ο Ιησούς είχε πραγματικά αδέρφια εξ αίματος.

Μερικοί Καθολικοί ισχυρίζονται ότι αυτά τα «αδέρφια» ήταν στην πραγματικότητα ξαδέρφια του Ιησού. Ωστόσο, σε κάθε περίπτωση χρησιμοποιείται η συγκεκριμένη ελληνική λέξη «αδερφός». Παρόλο που η λέξη μπορεί να χρησιμοποιηθεί και για άλλες συγγένειες, το κανονικό και κυριολεκτικό νόημά της είναι ένας αδερφός εξ αίματος. Υπήρχε ελληνική λέξη για την λέξη «ξάδερφος» αλλά δεν χρησιμοποιήθηκε. Επιπλέον, αν ήταν ξαδέρφια του Ιησού, γιατί να περιγράφεται τόσο συχνά ότι ήταν μαζί με την Μαρία τη μητέρα του Ιησού; Δεν υπάρχει τίποτα στο κείμενο που περιγράφει την μητέρα Του και τα αδέρφιά Του να έρχονται για να τον δουν, που να υποδεικνύει ότι ήταν κάποιος άλλος εκτός από τα πραγματικά εξ αίματος αδέρφια Του.

Ένα δεύτερο επιχείρημα των Καθολικών είναι ότι οι αδερφοί και οι αδερφές του Ιησού ήταν τα παιδιά του Ιωσήφ από προηγούμενο γάμο. Μια ολόκληρη θεωρία ότι ο Ιωσήφ ήταν σημαντικά μεγαλύτερος της Μαρίας, ότι ήταν παντρεμένος ξανά, ότι είχε πολλά παιδιά και στη συνέχεια χήρεψε πριν παντρευτεί την Μαρία, επινοήθηκε χωρίς καμία βιβλική βάση. Το πρόβλημα μ΄ αυτό είναι ότι η Αγία Γραφή δεν υπονοεί έστω ότι ο Ιωσήφ ήταν παντρεμένος ή ότι είχε παιδιά πριν παντρευτεί την Μαρία. Εάν ο Ιωσήφ είχε τουλάχιστον έξι παιδιά πριν παντρευτεί την Μαρία, γιατί δεν αναφέρονται στο ταξίδι του Ιωσήφ και της Μαρίας στη Βηθλεέμ (Λουκά 2:4-7) ή στο ταξίδι τους στην Αίγυπτο (Ματθαίου 2:13-15) ή στο ταξίδι τους πίσω στη Ναζαρέτ (Ματθαίου 2:20-23); 

Δεν υπάρχει κανένας βιβλικός λόγος για να μη πιστέψεις ότι αυτά τα αδέρφια δεν ήταν άλλα από τα πραγματικά παιδιά του Ιωσήφ και της Μαρίας. Αυτοί που αντιτίθενται στην ιδέα ότι ο Ιησούς είχε αδερφούς και αδερφές, το κάνουν όχι από μελέτη της Αγίας Γραφής αλλά από μια προκατειλημμένη αντίληψη της αέναης παρθενίας της Μαρίας, η οποία είναι σαφέστατα αντιβιβλική: «Και δεν τη γνώριζε (ο Ιωσήφ), μέχρις ότου γέννησε τον πρωτότοκο γιο της• (Μαρία) και αποκάλεσε το όνομά του Ιησού» (Ματθαίου 1:25). Ο Ιησούς είχε αδερφούς και αδερφές, που ήταν τα παιδιά του Ιωσήφ και της Μαρίας. Αυτή είναι η σαφής και ξεκάθαρη διδασκαλία του Λόγου του Θεού.

Πηγή:

http://www.gotquestions.org/Greek/Greek-Jesus-siblings.html

Κατακρεουργημένη από τους μοναχούς (Υπατία)

Η Υπατία, το 415 μ.Χ., στην πόλη της Αλεξάνδρειας…

Περιμένουν κάμποσες ώρες. Ο καθένας κρατάει και μια πέτρα. Ακονισμένη ή μυτερή και κοφτερή ή ογκώδης, ανάλογα. Μερικοί κρατάνε χοντρά ραβδιά ή κομμάτια από παλιά μπρούντζινα κοντάρια. Με την τελευταία ομάδα που ενώθηκε μαζί τους, είναι τουλάχιστον διακόσια άτομα. Στριμωγμένοι στη γωνία της εκκλησίας, χωρίς να φαίνονται από το δρόμο, στέκονται ακίνητοι, αμίλητοι, με το κεφάλι κατεβασμένο και τις γροθιές σφιγμένες. Ξέρουν ότι πρόκειται να έρθει εκείνη. Περνάει καθημερινά από αυτό το σταυροδρόμι. Το σπίτι της είναι εδώ κοντά.

Η Υπατία, η πιο ξακουστή φιλόσοφος της εποχής δεν είναι πια κοπελίτσα. Είναι πολύ μακριά πια ο καιρός που εξέδιδε τα έργα του πατέρα της, του μαθηματικού Θέωνα. Τώρα, έχει περάσει τα σαράντα. Ωστόσο, δύσκολα το μαντεύει κανείς από τη λεπτή και ευθυτενή σιλουέτα της και από το ζωηρό και ελαφρύ βήμα της. Πράγματι, το βάδισμα της Υπατίας δεν μοιάζει με κανενός άλλου. Όταν μετακινείται, σχεδόν θα νόμιζε κανείς ότι χορεύει, ευλύγιστα και ρυθμικά, χωρίς να πατάει στο έδαφος. Υπάρχει κάτι το αέρινο πάνω της. Ίσως αυτή η εντύπωση να ενισχύεται ακόμα από τα χρυσαφένια της μαλλιά, ελάχιστα ξεθωριασμένα από τα χρόνια, καθώς και από τα πράσινα, πολύ φωτεινά, μάτια της.

Οι μοναχοί είναι μελαμψοί και γεροδεμένοι. Ξέρουν ότι αυτή η ακόλαστη σκύλα επιδίδεται σε όργια μαγισσών. Εδώ και πολύ καιρό μιλάνε για αυτά στα χωριά τους. Ξέρουν ότι αυτή η διαβόλισσα περιφρονεί τον Χριστό. Ο επίσκοπός τους το επανέλαβε χθες κιόλας. Εξάλλου, συχνάζει στο σπίτι του Ορέστη, του έπαρχου της Ρώμης. Εκείνου που μόλις βασάνισε μέχρι θανάτου έναν δικό τους. Ίσως αυτή να του το ζήτησε, ποιος ξέρει; Ο επίσκοπος πιστεύει ότι αυτό είναι πολύ πιθανό. Περιμένουν και όσο περιμένουν η καρδιά τους φλέγεται.

Η Υπατία δεν είναι πια πολύ μακριά. Στέκεται στο σταυροδρόμι, μερικές δεκάδες μέτρα από την παγίδα. Διότι μόλις συνάντησε έναν από τους παλιούς της σπουδαστές. Έχουν να ιδωθούν σχεδόν είκοσι χρόνια. Τον καιρό που εκείνη έκανε το σχολιασμό του Διόφαντου και του Απολλώνιου του Περγαίου, ο Ιερώνυμος δούλευε μαζί της πάνω σε θέματα αστρονομίας. Είχε κυρίως διασαφηνίσει ένα σκοτεινό χωρίο του Πτολεμαίου.

Κάθισαν, λοιπόν, όπως παλιά, σ’ ένα σημείο όπου το έδαφος ήταν δροσερό, σε κάποια απόσταση από το δρόμο. Αυτό είναι κάτι που συνηθίζει η Υπατία: πάντα να απαντάει όταν κάποιος της κάνει ερωτήσεις. Όπου κι αν βρίσκεται και όσο χρόνο κι αν χρειάζεται. Δεν έχει σημασία ποιος τη ρωτάει. Μπορεί να είναι ένας περαστικός, ένας επιστήμονας, μία αγρότισσα. Πάντοτε βρίσκει το χρόνο να απαντήσει, προσαρμόζοντας τα λόγια της στη σκέψη και στις γνώσεις του άλλου. Εάν πρέπει να εξηγήσει τον Πλάτωνα, τον Αριστοτέλη ή τον Πλωτίνο, θα το κάνει, χωρίς να το αναβάλει για αργότερα. Χωρίς να ρωτήσει με ποιο δικαίωμα ο άλλος θέλει να μάθει.

Με τον Ιερώνυμο, όμως, τα πράγματα είναι διαφορετικά. Ενώ με επιμονή υπολόγιζε την τροχιά των άστρων μαζί με την όμορφη Υπατία, ο νεαρός άνδρας είχε νιώσει την καρδιά του να φλέγεται. Ένα βράδυ —ήταν καλοκαίρι και, όπως απόψε, φυσούσε ένας καυτός, πύρινος σχεδόν, αέρας — είχε πάρει την απόφαση να την ακολουθήσει, λαχταρώντας να τη σφιχταγκαλιάσει. Αυτό άλλαξε τη ζωή του. Ενώ πλησίαζε στην είσοδο του σπιτιού της, εκείνη γύρισε προς το μέρος του, έξω φρενών. Και προτού αυτός συνειδητοποιήσει καλά καλά τι γίνεται, είδε την Υπατία να σηκώνει το χιτώνα της, να τραβάει το ματωμένο πανί που είχε ανάμεσα στα πόδια και να του το βάζει κάτω από τη μύτη. «Αυτό σ’ ενδιαφέρει;»

Φυσικά, δεν μιλάνε για αυτή την παλιά ιστορία, αλλά για φιλοσοφία. Και για τις συγκρούσεις που σήμερα αναταράσσουν ολόκληρη την πόλη. Είναι κάποιοι μήνες που διαρκεί αυτή η άσχημη καταιγίδα. Από την ημέρα που οι Χριστιανοί συγκρούστηκαν στο θέατρο με τους Ιουδαίους, αυτό δεν έχει σταματήσει. Οι παρατημένοι στις κερκίδες νεκροί προξένησαν και άλλους φόνους. Ο επίσκοπος Κύριλλος κυνήγησε τους Ιουδαίους, έκλεισε τις συναγωγές. Έφερε στην πόλη εκατοντάδες μοναχούς από την ύπαιθρο, φανατικούς και βίαιους, οι οποίοι συντηρούν ένα κλίμα εξέγερσης. Ο έπαρχος Ορέστης δέχτηκε μάλιστα μία πέτρα καταπρόσωπο. Ένας μοναχός συνελήφθη και βασανίστηκε μέχρι θανάτου. Από τότε, οι σύντροφοί του ζητούν να πάρουν εκδίκηση.

Η Υπατία δεν είδε το ανήσυχο βλέμμα του Ιερώνυμου, όταν αποχαιρετήθηκαν. Ή δεν θέλησε να το δει. Ή ίσως και να του προσέδωσε μια άλλη σημασία. Συνεχίζει το δρόμο της, με το ανάλαφρο περπάτημά της. Ο καυτός αέρας ανεμίζει το φόρεμά της και τα χρυσαφένια της μαλλιά, πάντοτε ελάχιστα ξεθωριασμένα από τα χρόνια. Είναι ώρα να γυρίσει. Έχει δουλειά να τελειώσει.

Η πρώτη πέτρα τη χτυπάει στο μέτωπο, ακριβώς στη ρίζα των μαλλιών. Η Υπατία πέφτει με το πρόσωπο στη γη. Σηκώνεται σχεδόν αμέσως, το πρόσωπό της είναι μέσα στα αίματα. Αρχίζει να τρέχει. Οι πέτρες πέφτουν βροχή. Στην πλάτη της, στο σβέρκο της, βρίσκουν το στόχο τους, συρίζουν πέφτοντας. Τυφλά χτυπήματα. Λαχανιασμένη βρίσκει καταφύγιο στην εκκλησία, στη γωνία των δύο δρόμων. Εκεί, οι μοναχοί την αποτελειώνουν, αργά αργά, χτυπώντας την με πέτρες και ραβδιά. Όταν εκείνη δεν σαλεύει πια, αρχίζουν να την γδύνουν, ύστερα να την τεμαχίζουν. Και σκορπίζουν τα κομμάτια στους δρόμους ουρλιάζοντας.

Απόσπασμα από το βιβλίο Είναι τρελοί αυτοί οι σοφοί! Συγγραφείς: Ροζέ-Πολ Ντρουά και Ζαν-Φιλίπ ντε Τονάκ

Γιώργος Γ.

Πηγή:

https://antichainletter.wordpress.com/2015/11/14/ipatia/#more-8233